Berbris Vularis
نام هاي ديگر زرشک با توجه به انواع آن : زرشک به دو صورت در طبيعت وجود دارد: زرشک دانه دار و
زرشک بي دانه.
زرشک بي دانه را زرشک پلويي– زرشک گلي–زارچ و زرنک نيز مي گويند. زرشک دانه دار را زرشک هسته دار– زرشک سياه–زرشک آبي وزرشک آبگيري گويند.
مشخصات: زرشک درختچه اي است خاردار به ارتفاع 1 تا 3 متر و داراي شاخه هاي شکننده است. ارتفاع بعضي از نمونه هاي آن در محيط هاي مساعد به 6 متر نيز مي رسد. چوب آن رنگ زرد دارد بطوري که اگر شاخه آن شکسته شود، اين رنگ بخوبي ظاهر مي گردد. اين درختچه در ارتفاعات البرز غالباً توام با درختان ديگر به چشم مي خورد.
شاخه هاي بلند آن تيغ هاي فراوان دارد. گل هاي آن که در ارديبهشت و خرداد ظاهر مي شود به رنگ زرد زيبا و مجتمع بصورت خوشه اي آويز است. ميوه آن کوچک، قرمز رنگ، بيضوي به طول 7 تا 10 و به عرض 3 تا 4
ميلي متر است. ميوه زرشک طعم ترش ملايم دارد.
فسمت مورد استفاده اين گياه، ريشه، پوست ريشه، ساقه، برگ، گل و ميوه آن است.
طبيعت آن: طبيعت زرشک بي دانه سرد وخشک است.
ترکيبات شيميايي: اسيد هاي آلي–اسيد ماليک وديگر اسيدهاي مفيد و ويتامين c مي باشد. برگ، چوب و
پوست اين گياه داراي بربرين است. بربرين در گياهان ديگر نيز يافت مي شود. طعم خيلي تلخ دارد. به مقدار
خيلي کم در آب سرد ولي به مقدار زياد در آب گرم و الکل حل مي شود. بربرين از مواد دفعي گياهاهان است زيرا فاقد هر گونه عمل متابوليک در آنها ست.
در صنعت نيز جهت رنگ کردن ا لياف پشم، ابريشم وپنبه از بربرين استفاده مي شودزيرا مستقيما بر روي آنها اثر کرده ورنگ زرد ايجاد مي نمايد. همچنين در رنگ کردن چرم و منبت کاري مورد استفاده قرار مي گيرد.
ميوه زرشک داراي مواد قندي، اسيد ماليک، مواد پکتيکي، صمغ و احتمالاً نوعي اسيد عطري است. در جوانه ها وريشه زرشک، نوعي قند، مواد رزيني، موسيلاژ، مواد پکتيکي وتانن وجود دارد.
خواص درماني :
ريشه و پوست ساقه زرشک، از داروهاي تلخ بشمار آمده و اثر مقوي صفرا بر و مسهلي به مقادير نسبتاً زياد
دارند. آنچه از نظر درماني قابل ارزش است پوست ثانوي ريشه و ساقه مي باشد که اثر تصفيه کننده خون، ضد
عفوني کننده و کمي مسهلي دارند.
پوست ريشه و ساقه زرشک را در بي نظمي هاي محل دستگاه گوارش که منشاء کبدي يا کليوي داشته باشد هم چنين در سوء هضم هاي مزمن همراه با بي اشتهايي _ يبوست _ زردي _ يرقان _ رماتيسم _ تب هاي عفوني _ تيفوئيد و خونريزي هايي که در فواصل قاعدگي رخ مي دهد بکار مي رود.
برگ زرشک در ديسانتري هاي مزمن و اسکوربوت ) عوارض ناشي از فقدان ويتامين c ( مصرف مي شود. زيرا
جويدن برگ باعث سفت شدن لثه دندان در بيماري اسکوربوت مي گردد.
دم کرده برگ زرشک در آنژين ) بصورت غرغره ( و در شستشوي زخمها نتيجه خوبي دارد از ميوه زرشک که
اسيدهاي فراواني در بردارد، نوعي ليموناد درسابق تهيه کرده و در تب هاي عفوني، تيفوس و ديسانتري استفاده
مي کردند. از ميوه زرشک بعلت طعم ترشي که دارد در تهيه شربت و مربا بعلاوه در اغذيه مصرف مي شود.
اشکال دارويي :
دم کرده يا جوشانده: دم کرده يا جوشانده 4 گرم پوست ثانوي گياه ) پوست ريشه يا ساقه ( در نيم ليتر آب سرد
وارد کرده به مرحله جوشاندن مي رسانند سپس با عسل يا قند شيرين کرده و به مقدار 3 فنجان در روز جهت رفع آب آوردن، بين غذاهاي صبح وظهر وشب مصرف نمايند. ريشه گياه در رفع زردي، ترشحات زنانگي و بيماريهاي دهان اثرات مفيد ظاهر مي شود.
محل رويش آن، نواحي کوهستاني شمال ايران، گيلان، رودبار وخراسان و بر خي از استانهاي ديگر کشور است.
منبع: https://www.mums.ac.ir